تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک

ارتودنسی چیست؟

یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی ارتودنسی دندان است. با کمک ارتودنسی دندان می‌توان ناهنجاری‌هایی که در فرم و نحوه قرار گرفتن دندان‌ها و فک‌ها به وجود آمده را برطرف کرد.

امکان درمان با کمک ارتودنسی در سنین مختلف وجود دارد. ارتودنسی دندان یک روش عالی برای پیشگیری کردن از پوسیدگی دندان‌ها بوده و می‌تواند تمام ناهنجاری‌های دندانی را رفع کند.

ارتودنسی‌ها به دو شیوه ثابت و متحرک هستند که هر کدام از آنها ویژگی‌های خاصی داشته و برای درمان نوع خاصی از ناهنجاری‌ها به کار می‌روند.

ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت یک روش بسیار عالی است که می‌توان بسیاری از اختلالات دندان، عدم تناسب فک و یا بی‌نظمی‌هایی که در دندان‌ها وجود دارد را درمان نمود. در این روش راکت‌های ارتودنسی را با کمک چسب‌های مخصوصی که برای دندان ضرر ندارند، روی دندان‌ها نصب کرده و آنها را به وسیله سیم و کش ارتودنسی به همدیگر وصل می‌کنند.

در ارتودنسی نوع ثابت، دستگاه ارتودنسی از شروع درمان تا پایان دوره درمان در دهان فرد قرار گرفته و خارج نمی‌شوند. افراد در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت، برای آنکه سلامت دهان و دندانشان حفظ شود و به زیبایی‌شان آسیبی وارد نشوند، باید نکات مربوط به بهداشت درآمد دندان را به خوبی رعایت کنند.

زمانی دندانپزشکان از ارتودنسی ثابت استفاده می‌کنند که دندان‌ها بسیار پیچیده و به هم ریخته هستند و برای مرتب کردن دندان‌ها لازم است که ریشه دندان‌ها حرکت کند.

در روش ارتودنسی ثابت می‌توان راهکارهای درمانی بهتری ارائه داد و همیشه به نتیجه‌های مطلوب‌تری هم رسید. با استفاده از روش ارتودنسی ثابت معمولاً در هر ماه دندان‌ها به اندازه یک میلی‌متر جابجا شده و به سمت محل اصلی خودشان برمی‌گردند.

انواع ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت بر اساس درمان مشکلات مربوط به افراد و در سن‌های مختلف به انواع گوناگونی تقسیم بندی می‌شود که هر کدام از آنها یک سری کارکردهایی دارند:

ارتودنسی فلزی (براکت یا بریس های فلزی)

معمولی‌ترین و متداول‌ترین نوع از ارتودنسی ثابت، نوعی از ارتودنسی است که از براکت‌های فلزی استفاده می‌کنند. این ارتودنسی ‌ها به سیم کشی دندان هم مشهور هستند. در این روش بریس های فلزی که استفاده می‌شوند، از جنس فولاد ضد زنگ و یا استیل مرغوب هستند.

این برس ها به وسیله موادی با جنس کامپوزیت به دندان‌ها وصل شده و به صورت ثابت قرار می‌گیرد. سیم‌های فلزی شکل می‌توانند بریس ها را به همدیگر وصل کنند. اتصال سیم راکت‌ها به وسیله کش‌های رنگی الاستیکی است که رنگ آن کش‌ها را معمولا خود بیمار می‌تواند انتخاب کند.

در طی دوره درمانی برای آنکه روی دندان‌ها نیروی بیشتری اعمال شود و بهتر جابجایی صورت بگیرد، معمولا از سیم‌هایی با ضخامت‌های بیشتر استفاده می‌کنند که به این کار اصطلاحا سفت کردن می‌گویند.

ارتودنسی دیمون

ارتودنسی دیمون نوعی از ارتودنسی است که از نظر جنس و اندازه بریس ها شباهت‌هایی با بریس‌های فلزی دارد. در ارتودنسی دیمون بریس‌ها از گیره‌های مخصوص به جای کش‌های رنگی پلاستیکی استفاده می‌شوند. در این صورت فشار کمتری به دندان‌ها وارد شده و برای اینکه کش ها را تنظیم کنند، کمتر لازم است که بیمار به دندانپزشک مراجعه کند.

ارتودنسی سرامیکی یا هم‌رنگ دندان

در این نوع از ارتودنسی ثابت معمولاً بریس ‌ها را از مواد شفافی می‌سازند. این بریس ها بر روی دندان‌ها قرار گرفتند و به خاطر حالت شفافشان کمتر به چشم می‌آیند. افراد بزرگسالی که ترجیح می‌دهند ارتودنسی روی دندان‌هایشان کمتر در معرض دید قرار بگیرد، از ارتودنسی‌های سرامیکی سایه شفاف استفاده می‌کنند.

البته باید بدانید که بریس‌های شفاف نسبت به بریس های فلزی هم اندازه بزرگتری دارند و هم ساختار آنها شکننده‌تر است. به همین خاطر هنگامی که از این استفاده می‌شود، باید به سلامت دندان‌ها هم بیشتر توجه کرد.

ارتودنسی زبانی یا لینگوال

بریس های لینگوال جنس فلزی داشته و پشت دندان قرار می‌گیرد. به همین خاطر وقتی فردی از آن استفاده می‌کند، حین صحبت کردن و لبخند زدن به چشم نمی آید.

ارتودنسی متحرک

ارتودنسی متحرک یک روش دیگری است که برای درمان کردن ناهنجاری‌های دندان و سایر مشکلات مربوط به دندان و استخوان فک استفاده می‌شود. دامنه حرکت دندان‌ها در روش ارتودنسی متحرک محدود است و معمولاً برای کودکانی که در سن رشد قرار دارند، استفاده می‌شود.

در ارتودنسی متحرک بر روی دندان‌ها پلاکی قرار می‌گیرد و با قالب‌گیری از فک بالا و فک پایین این پلاک را تهیه می‌کنند. معمولا در هنگام غذا خوردن و یا مسواک زدن فرد می‌تواند ارتودنسی متحرک را از دهانش خارج کند.

به همین خاطر در این روش ارتودنسی بهداشت دهان و دندان خیلی راحت‌تر است و کمتر احتمال دارد دندان‌ها دچار آسیب دیدگی و یا پوسیدگی شوند. در این روش ارتودنسی معمولاً به دندان‌ها فشار ملایمی وارد شده و آنها را حرکت می‌دهد.

ارتودنسی متحرک برای درمان کردن وضعیت نامطلوب دندان‌ها استفاده می‌شود. بسیاری ناهنجاری‌های فک بیمار را می‌توان با کمک آن اصلاح کرد. اگر بیمار بتواند با پزشک همکاری کند، همیشه به نتیجه مطلوبی هم خواهد رسید.

بیمار برای استفاده از ارتودنسی متحرک و قرار دادن آن در دهان، باید بازه زمانی طولانی از ارتودنسی آن را در دهان خودش قرار دهد. اگر این زمان کمتر باشد، دوره درمان طولانی‌تر شده و نتیجه دلخواه هم به دست نمی‌آید.

زمانی که ناهنجاری‌های فک و یا به هم ریختگی‌های دندان در بیمار شدید باشد، استفاده کردن از ارتودنسی ثابت می‌تواند نتیجه بهتری به دنبال داشته باشد.دارد.

انواع ارتودنسی متحرک

ارتودنسی متحرک انواع مختلفی دارد که هر کدام از آنها برای شرایط خاصی مناسب است.

ارتودنسی نامرئی

در ارتودوسی نامرئی برای آنکه دستگاه ارتودنسی در دهان دیده نشود، از یک سری ردیف کننده‌های شفاف استفاده می‌کنند. این ردیف کننده‌ها با استفاده از قالبی ساخته می‌شود که این قالب را از دهان بیمار تهیه می‌کنند.

ردیف کننده‌های نامرئی به مرور زمان باعث می‌شود که دندان‌ها را به وضعیت مطلوبی هدایت کنند. وضعیت این پلاک‌های نامرئی با توجه به شرایطی که دندان‌ها دارند، هر چند هفته یکبار تغییر می‌کند.

این کار تا زمانی تکرار می‌شود که دندان‌ها به طور کامل مرتب شده و با فاصله مناسب در کنار همدیگر قرار بگیرند. در ارتودنسی متحرک از هیچ گونه سیم فلزی و یا کشی استفاده نمی‌شود که باعث اذیت شدن دهان بیمار شود.

به همین خاطر هنگامی خوردن، آشامیدن، استفاده از نخ دندان و یا مسواک زدن و یا زمانی که در مراسم‌های خاصی شرکت می‌کنند، فرد می‌تواند آن را از دهان خارج کند.

پلاک متحرک

وقتی که قوس دندانی بیماری ناهنجاری کمتری داشته باشد، ارتودنسیت ها ترجیح می‌دهند که از پلاک متحرک استفاده کنند. پلاک متحرک از یک پلی اکریلی استفاده می‌شود که دارای گیره، فنر و بایت پلن است.

بر اساس قوسی که دندان بیمار دارد، این پلاک‌ها را می‌سازند و تا زمانی که قوس دندان‌های بیماری درست نشود، دندانپزشک می‌تواند گیره‌ها و فنرهای پلاک ارتودنسی را به طور مرتب تنظیم کند.

بریس فانکشنال

زمانی که فک پایین بیمار از فک بالای عقب‌تر باشد و یا فک بالای بیمار جلوتر قرار بگیرد، برای آنکه در نحوه رشد و ناهنجاری‌ها تغییراتی ایجاد شود و روش درمانی مناسبی استفاده گردد، ارتودنسی فانکشنال استفاده می‌کنند.

ارتودنسی فانکشنال کمک می‌کند که در هنگام بسته شدن دهان، فک پایین در وضعیت بهتری قرار بگیرد. به عضلاتی که تحت کشش فک بر دهان وجود دارد، یک سری نیروهایی اعمال می‌شود که در نتیجه آن استخوان‌ها و دندان‌ها در وضعیت بهتری رشد می‌کنند.

برای آنکه این روش درمانی با موفقیت انجام شود، لازم است که بیمار در سن رشد قرار بگیرد. این بریس ها به طور دائم در دهان بیمار قرار می‌گیرد، اما در هنگام خوردن، ورزش کردن و یا شنا کردن هم می‌تواند آنها را خارج کند.

مزایای دستگاه ارتودنسی متحرک در مقایسه با دستگاه ارتودنسی ثابت

• بریس ‌های متحرک را می‌توان در هنگام مسواک زدن و یا خوردن غذا برداشت، اما در ارتودنسی ثابت با پایان یافتن دوره درمان امکان برداشت آنها وجود ندارد.
• استفاده از وسیع کننده کام به بیشتر شدن لنگر کمک می‌کند.
• ارتودنسی متحرک تنظیم آسانی دارند و می‌توان به راحتی سیم‌ها را خم کرد و یا پایه اکریلیک را به راحتی می‌توان برش داد.

مقایسه معایب ارتودنسی ثابت و متحرک

معمولا دوره درمانی ارتودنسی ثابت بیشتر از دوره درمانی ارتودنسی متحرک است. ارتودنسی های ثابت معمولاً در بیمار درد موقت ایجاد می‌کنند که البته با گذشت زمان این درد تسکین می‌یابد.

زمانی که دندانپزشک براکت‌ها را می‌بندند، در هر جلسه این درد بیشتر می‌شود. اگر در حین ارتودنسی ثابت بهداشت دهان و دندان رعایت نشود، ممکن است براکت‌ها تاثیر نامطلوبی داشته و به طور ناخوشایندی رنگ دندان‌ها را تغییر دهد.

یکی دیگر از معایب ارتودنسی ثابت این است که در هنگام غذا خوردن فرد دچار مشکل می‌شود و حتی ممکن است این مشکل در حین صحبت کردن فرد هم مشاهده شود. ارتودنسی ‌های ثابت ممکن است در هنگام خوردن و یا گاز گرفتن غذای سفت بشکنند و این می‌تواند برای بیمار هزینه‌های اضافی در پی داشته باشد.

ارتودنسی متحرک به راحتی قابل جابجا شدن هستند، مخصوصاً در چند روز و یا چند هفته اولی که ارتودنسی‌ها را ساختند باید دائماً برداشته شوند و دوباره در دهان قرار بگیرند. اما ارتودنسی متحرک تنها برای حرکت‌های محدود دندان قابل استفاده هستند ولی هیچگونه محدودیت حرکتی در دهان بیمار ایجاد نمی‌کنند.

تفاوت های ارتودنسی متحرک و ثابت

هر کدام از ارتودنسی‌های ثابت و متحرک یک سری مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند. برای آنکه نتیجه مطلوبی از روش درمانی ارتودنسی گرفته شود، باید تخصص و مهارت دندانپزشک بالا باشد و بیمار بتواند با دندانپزشک همکاری کرده و مراقبت‌های لازم را انجام دهد.

تفاوت در طول دوره درمان

طول درمان ارتودنسی به یک سری عواملی مثل: میزان ناهنجاری، سن، به هم ریختگی دندان‌ها و پیگیری روند درمان از جانب بیمار بستگی دارد. ارتودنسی‌های ثابت نسبت به ارتودنسی‌های متحرک، زمان کوتاه‌تری برای رفع کردن مشکلات دهان و دندان نیاز دارند.

با کمک براکت‌های ارتودنسی ثابت حدوداً ۱ تا ۲ سال طول می‌کشد تا مشکلات دندانی رفع شود. اگر جراحی فک هم لازم باشد، معمولاً دوره درمان بیشتر از دو سال طول خواهد کشید.

تفاوت در مناسب‌بودن برای سنین مختلف

از روش ارتودنسی متحرک معمولاً برای درمان کردن ناهنجاری‌های دندان در افراد کم سن و سال و در حال رشد استفاده می‌شود. تغییر یافتن فک در سنین پایین خیلی زیادتر است.

افرادی که بزرگسال هستند، ساختمان استخوان فک‌ آنها تثبیت شده و حرکت دندان‌ها به سختی انجام می‌گیرد. به همین خاطر استفاده از روش ارتودنسی ثابت برای درمان کردن ناهنجاری‌های دهان و دندان بسیار مناسب است.

تفاوت در روش درمان

همانطوری که از نام روش‌های ارتودنسی مشخص است، در ارتودنسی‌های ثابت براکت‌های ارتودنسی را بر روی سطح دندان قرار می‌دهند و آنها را به وسیله سیم و کش به همدیگر وصل می‌کنند. بنابراین از شروع دوره درمان تا پایان یافتن آن، این دستگاه ارتودنسی در دهان قرار می‌گیرند.

ارتودنسی‌های متحرک را می‌توان در هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و یا برخی شرایط خاص از دهان خارج کرد. زمانی که به خارج کردن پلاک‌های ارتودنسی متحرک از دهان بدون هماهنگی با دندانپزشک باشد و از برنامه درمانی هم خارج شود، معمولاً اثر بخشی کمتری خواهد داشت.

تفاوت در نوع ناهنجاری

۹ ناهنجاری‌هایی که در دندان وجود دارد و بیمار می‌خواهد آن را برطرف کند، در انتخاب ارتودنسی متحرک یا ثابت نقش مهمی دارد. اگر بیمار سن کمتر از ۱۲ سال داشته باشد و بخواهد برای مشکلاتی مثل جلو یا عقب بودن یک یا چند دندان و کوچک و بزرگ بودن هر یک از فک‌ها اقدام کند، ارتودنسی متحرک نسبت به ارتودنسی ثابت قابلیت بهتر و موثر‌تری دارد.

در روش ارتودنسی متحرک اینکه بتوان دندان‌ها را به طور دقیق ردیف کرد، کمتر امکان‌پذیر است. اگر بیمار در سن بالاتری باشد و برای رفع کردن ناهنجاری‌های دهان و دندان و یا چیدمان بی‌نقصی دندان‌ها بخواهد اقدام کند، از ارتودنسی‌های ثابت استفاده می‌کنند.

معمولاً برای منظم کردن دندان‌ها بهترین کار استفاده از ارتودنسی ثابت است. برای رفع کردن مشکلات فکی ابتدا مشکل فک با ارتودنسی متحرک را اصلاح می‌کنند و سپس ارتودنسی ثابت برای مرتب کردن دندان‌ها انجام می‌شود.

تفاوت در هزینه درمان

یکی از مهمترین فاکتورهایی که برای انتخاب بین ارتودنسی ثابت و متحرک به کار می‌رود، هزینه درمان ارتودنسی است. اگر بخواهیم به طور دقیق هزینه ارتودنسی را تعیین کنید، باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا شرایط درآمد و دندانتان را بررسی کند. با این حال هزینه درمان ارتودنسی متحرک نسبت به ارتودنسی ثابت کمتر است.

تفاوت در شرایط بیمار

میزان ناهنجاری‌هایی که دندان‌های فرد بیمار دارد، سن فرد و ترجیحات شخصی می‌تواند برای درمان ناهنجاری، نوع روش ارتودنسی مناسب را تعیین کند. بعد از آنکه متخصص ارتودنسی معاینات لازم بر روی بیمار را انجام داد، از دهان و دندان‌ها قالب‌گیری کرده و سپس روش مناسب برای او را تعیین می‌کند.

برای هر بیمار تنها از یک روش استفاده نمی‌شود، بلکه فرد با توجه به هزینه و بهترین نوع روش‌هایی که دندانپزشک تعیین می‌کند، می‌تواند روش درمانی مناسبی انتخاب کند.

ارتودنسی متحرک برای افراد کم سن و سال و کسانی که ناهنجاری‌های دندانی آنها جزئی است، استفاده می‌شود. ارتودنسی ثابت برای افراد بزرگسال با ناهنجاری‌های شدید مناسب است. بعضی مواقع لازم است از هر دو روش و یا جراحی فک هم برای درمان ناهنجاری استفاده شود.

تفاوت در اثربخشی درمان

یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند بهترین بودن روش ارتودنسی را تعیین کند، کارآمد بودن و اثربخشی روش درمانی است. معمولا زمانی که پیچیدگی و ناهنجاری‌های دندانی شدید باشند، مثل زمانی که دندان‌ها شلوغی بیش از حدی دارند و یا فرد اوربایت و آندر بایت دندانی دارد، معمولاً ارتودنسی متحرک نمی‌تواند کارایی داشته باشد و بیمار ارتودنسی ثابت را توصیه می‌کند. ارتودنسی متحرک برای رفع کردن ناهنجاری‌های کوچک دندانی روش خیلی مناسبی است.

تفاوت در راحتی بیمار

اینکه بیمار بتواند در حین درمان احساس راحتی کند، مسئله بسیار مهمی است. وقتی بیمار از براکت‌های فلزی در ارتودنسی ثابت استفاده کند، معمولا راحت‌تر است، چون مدت کوتاهی بعد از نصب احساس درد در دهان فرد از بین رفته و بیمار به آن عادت می‌کند.

ارتودنسی متحرک کمی سخت‌تر هستند و روند آنها کندتر است و معمولاً برای فرد آزار بیشتری دارد. براکت فلزی را فقط متخصص ارتودنسی می‌تواند جدا و خارج کند. افرادی که براکت فلزی دارند، باید در هنگام غذا خوردن و یا انجام  فعالیت‌ها به آن عادت کنند. ارتودنسی متحرک را می‌توان به راحتی و در هر زمانی از دندان خارج کرد.

تفاوت در مراقبت و نگهداری

مراقبت و نگهداری بریس های ارتودنسی ثابت همیشه دشوارتر هستند و لازم است که برای تمیزکاری آنها زمان بیشتری صرف شود. ارتودنسی متحرک در هنگام غذا خوردن و آشامیدن از دهان خارج می‌شود و همیشه تمیز کردنشان هم خیلی راحت‌تر است.

تفاوت در دفعات مراجعه به مطب

ابتدا جلساتی که لازم است شما به مطب دندانپزشک مراجعه کنید، برای برخی از افراد موضوع بسیار مهمی است.

در ارتودنسی‌های ثابت بعد از آنکه نصب شدند، بیمار هر یک ماه یکبار برای بررسی وضعیت دندان‌ها، نحوه حرکتی که دارند و همچنین برای تنظیم کردن سیم قوس‌دار باید به دندانپزشک مراجعه کند. در ارتودنسی متحرک این مراجعه باید هر دو هفته یکبار انجام شود.